Đánh Giá Hiệu Quả Hoạt Động Kinh Doanh Của Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Công Thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH ___________________ LÊ THANH VÂN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH _______________ LÊ THANH VÂN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng (Công cụ và Thị trường Tài chính) Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. HOÀNG HẢI YẾN TP. Hồ Chí Minh - Năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của TS Hoàng Hải Yến. Số liệu thống kê là trung thực, nội dung và kết quả nghiên cứu của luận văn này chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào cho tới thời điểm hiện nay. TP. HCM, ngày 31 tháng 08 năm 2018 Tác giả Lê Thanh Vân MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT, KÝ HIỆU DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH, ĐỒ THỊ MINH HỌA CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.......................................... 1 1.1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................ 2 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu. .................................................................... 2 1.5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 3 1.6. Ý nghĩa đề tài ................................................................................................. 4 1.7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 4 CHƯƠNG 2. SƠ LƯỢC HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM ....................................................................... 6 2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ............................ 6 2.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ....................................................................................................................... 8 2.3. Phát hiện đề tài .............................................................................................. 9 CHƯƠNG 3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG ................................................................................................. 11 3.1. Cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng ................ 11 3.2. Các phương pháp đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng 11 3.2.1. Phân tích các chỉ số tài chính ................................................................ 11 3.2.2. Phương pháp phân tích bao dữ liệu ...................................................... 12 3.2.3. Chỉ số Malmquist .................................................................................. 16 3.3. Các nghiên cứu liên quan đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại .................................................................................................... 16 CHƯƠNG 4. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM. ........................................... 20 4.1. Phân tích chỉ số tài chính ............................................................................. 20 4.1.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời ........................................... 20 4.1.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh cấu trúc bảng cân đối ..................................... 26 4.1.3. Nhóm chỉ tiêu phản ánh chất lượng tài sản .......................................... 32 4.2. Phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh của Vietinbank theo phương pháp bao dữ liệu ............................................................................................................. 36 4.2.1. Mẫu nghiên cứu .................................................................................... 36 4.2.2. Kết quả nghiên cứu theo phương pháp DEA ........................................ 38 4.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam.................................................................................................... 43 4.3.1. Những kết quả đạt được trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam .......................................................................... 43 4.3.2. Những hạn chế trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu. ......................................... 44 4.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 45 CHƯƠNG 5: GỢI Ý MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM ............................................................................................................... 49 5.1. Định hướng phát triển kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam ..................................................................................................................... 49 5.2. Gợi ý một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam trong thời gian tới ............................. 50 5.2.1. Giải quyết hạn chế thứ nhất - Hệ số ROA, ROE, ROS giảm: Chú trọng hơn nữa cho vay bán lẻ, không tập trung quá nhiều vào cho vay bán buôn, đồng thời kiểm soát chất lượng tín dụng ..................................................................... 50 5.2.2. Giải quyết hạn chế thứ hai- Nguồn lực đầu vào của Vietinbank chưa được sử dụng hiệu quả: Phát triển yếu tố chất lượng nhân sự ........................... 51 5.2.3. Giải quyết hạn chế thứ ba- Thu nhập kinh doanh phụ thuộc nhiều vào hoạt động tín dụng : Phát triển các sản phẩm dịch vụ ngân hàng mới và gia tăng chất lượng các dịch vụ. ....................................................................................... 53 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT, KÝ HIỆU TT 1 Viết tắt ACB 2 Agribank 3 4 BIDV CRS 5 Crste 6 7 8 9 10 CTG DEA DEAP DRS Effch 11 HDB 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 IRS LPB MB NHNN NHTM PE Pech ROA ROE SE Sech TCB TE Techch Tfpch TMCP TNHH TPBank VCB Vietcombank Vietinbank VPB VRS Viết đầy đủ tiếng Việt Ngân hàng TMCP Á Châu Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Mô hình hiệu suất không đổi theo quy mô Hiệu quả kỹ thuật từ mô hình DEA hiệu suất không đổi theo quy mô Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Phân tích bao dữ liệu Chương trình chạy mô hình DEA Hiệu suất giảm theo quy mô Thay đổi hiệu quả kỹ thuật Ngân hàng TMCP Phát Triển Thành phố Hồ Chí Minh Hiệu suất tăng theo quy mô Ngân hàng TMCP Bưu Điện Liên Việt Ngân hàng TMCP Quân Đội Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Ngân hàng thương mại Hiệu quả kỹ thuật thuần Thay đổi hiệu quả kỹ thuật quả thuần Tỷ suất lợi nhuận ròng trên tài sản Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu Hiệu quả quy mô Thay đổi hiệu quả quy mô Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam Hiệu quả kỹ thuật Thay đổi tiến bộ công nghệ Thay đổi năng suất nhân tố tổng hợp Thương mại cổ phần Trách nhiệm hữu hạn Ngân hàng TMCP Tiên Phong Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng Mô hình hiệu suất thay đổi theo quy mô DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Danh sách 11 ngân hàng Việt Nam thuộc top 500 ngân hàng mạnh nhất trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương năm 2017 ................................................... 3 Bảng 2.1 Tình hình huy động vốn và cho vay của Vietinbank giai đoạn 20132017 ............................................................................................................................. 8 Bảng 2.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của Vietinbank............................................ 9 Bảng 2.3 Tỷ lệ sinh lợi của lợi nhuận trên tổng tài sản............................................. 10 Bảng 3.1: Tổng hợp một số nghiên cứu sử dụng mô hình DEA .............................. 17 Bảng 4.1: Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản của Vietinbank ..................................... 20 Bảng 4.2: Chỉ số ROA của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017……….......... 21 Bảng 4.3: Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu của Vietinbank (ROE) ................... 22 Bảng 4.4: Chỉ số ROE của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ...................... 23 Bảng 4.5: Tỷ lệ lợi nhuận trên doanh thu của Vietinbank (ROS) ............................. 24 Bảng 4.6: Chỉ số ROS của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ...................... 25 Bảng 4.7: Tỷ lệ tiền gửi trên tổng tài sản của Vietinbank ........................................ 26 Bảng 4.8: Tỷ số DTA của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ....................... 27 Bảng 4.9: Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản của Vietinbank ............................ 28 Bảng 4.10: Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ...................................................................................................... 29 Bảng 4.11: Tỷ lệ dư nợ tín dụng trên tổng tài sản của Vietinbank ........................... 30 Bảng 4.12: Tỷ lệ dư nợ tín dụng/tổng tài sản của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ............................................................................................................... 30 Bảng 4.13: Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay của Vietinbank ........................... 32 Bảng 4.14: Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ............................................................................................................... 32 Bảng 4.15: Tỷ lệ dự phòng cho vay khách hàng/tổng dư nợ của Vietinbank .......... 33 Bảng 4.16: Dự phòng cho vay khách hàng của Vietinbank ..................................... 34 Bảng 4.17: Tỷ lệ trích lập dự phòng/tổng dư nợ của một số ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ............................................................................................................... 34 Bảng 4.18: Danh sách các ngân hàng trong mẫu nghiên cứu ................................... 36 Bảng 4.19: Các biến sử dụng trong mô hình DEA ................................................... 38 Bảng 4.20: Hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả kỹ thuật thuần và hiệu quả quy mô của Vietinbank ................................................................................................................. 38 Bảng 4.21: Hiệu quả kỹ thuật, hiệu quả kỹ thuật thuần và hiệu quả quy mô của các ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ....................................................................... 39 Bảng 4.22: Hiệu suất hoạt động theo quy mô của các ngân hàng giai đoạn 2013 – 2017 ........................................................................................................................... 40 Bảng 4.23. Giá trị tối ưu cho các biến đầu vào cho Vietinbank năm 2017 .............. 41 Bảng 4.24: Chỉ số Malmquist của Vietinbank ......................................................... 42 Bảng 4.25: Chỉ số Malmquist của các ngân hàng ..................................................... 42 DANH MỤC HÌNH, ĐỒ THỊ MINH HỌA Hình 2.1: Bộ máy quản lý của Vietinbank ..........................................................7 Đồ thị 4.1: Biểu diễn ROA của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..21 Đồ thị 4.2: Biểu diễn ROE của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..23 Đồ thị 4.3: Biểu diễn ROS của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..25 Đồ thị 4.4: Biểu diễn DTA của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..27 Đồ thị 4.5: Biểu diễn ETA của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..29 Đồ thị 4.6: Biểu diễn LTA của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..31 Đồ thị 4.7: Biểu diễn Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 ..................................................................................33 Đồ thị 4.8: Biểu diễn Tỷ lệ dự phòng rủi ro cho vay/Tổng dư nợ của Vietinbank và các ngân hàng khác năm 2017 .......................................................................35 1 CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Lý do chọn đề tài Với xu hướng toàn cầu hoá của hệ thống ngân hàng, Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam không ngừng nâng cao năng lực cạnh tranh, đã và đang từng bước phối hợp với các đối tác chiến lược nhằm đạt mục tiêu trở thành một Tập đoàn tài chính ngân hàng dẫn đầu Việt Nam, ngang tầm khu vực, hiện đại, đa năng, hiệu quả cao, đồng thời là ngân hàng số một của hệ thống ngân hàng Việt Nam, cung cấp các sản phẩm dịch vụ tài chính ngân hàng hiện đại, tiện ích, tiêu chuẩn quốc tế. Chính vì vậy, sự hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam là vấn đề đáng được chú trọng, không chỉ những nhà đầu tư mà còn đối với các nhà quản trị. Hiện tại, việc phân tích đánh giá hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam cũng như các ngân hàng thương mại khác tại Việt Nam thường được thể hiện qua các báo cáo thường niên bằng các phương pháp chỉ số tài chính, thống kê so sánh. Các phương pháp này nhìn chung đơn giản dễ tính nhưng cũng có nhược điểm là có quá nhiều chỉ số đánh giá, mỗi chỉ số đánh giá một khía cạnh khác nhau trong hoạt động kinh doanh mang tính chất thời điểm. Do đó, cần sử dụng thêm các phương pháp khác để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam được rõ ràng hơn. Việc đánh giá hiệu quả hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam giúp cơ quan quản lý Nhà nước, nhà quản trị đánh giá được việc sử dụng các nguồn lực của ngân hàng, từ đó có những chính sách để tăng cường năng lực cạnh tranh của ngân hàng, tạo điều kiện cho ngân hàng hoạt động tốt hơn trong tiến trình hội nhập. Từ các lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam” để nghiên cứu. 2 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam. Mục tiêu cụ thể: Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam dựa trên kết quả đo lường của các chỉ tiêu tài chính và phương pháp bao dữ liệu. Đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần công thương Việt Nam hiện nay như thế nào? So sánh hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam so với các ngân hàng thương mại khác như thế nào ? Những giải pháp nào phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam? 1.4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu: Hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam thông qua hai phương pháp: phân tích các hệ số tài chính, phương pháp bao dữ liệu. Phạm vi nghiên cứu: Nguồn số liệu được sử dụng trong các phân tích dựa trên cơ sở dữ liệu thu thập được từ các báo cáo trong giai đoạn 2013-2017 của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam và 10 ngân hàng khác nằm trong top 11 ngân hàng mạnh nhất thuộc khu vực Châu Á Thái Bình Dương năm 2017 do Tạp chí The Asian Banker bình chọn để so sánh: Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Quân đội, Ngân hàng TMCP Đầu Tư Và Phát Triển Việt Nam, Ngân hàng TMCP Bưu Điện Liên Việt, Ngân hàng TMCP Á Châu, Ngân hàng TMCP Phát Triển Thành phố Hồ Chí Minh, Ngân hàng TMCP Việt Nam 3 Thịnh Vượng, Ngân hàng TMCP Tiên Phong, Ngân hàng TMCP Sài Gòn –Hà Nội. Lý do chọn các ngân hàng trên: Số liệu ngân hàng được thu thập từ nguồn dữ liệu Orbis Bank Focus của Bureau Van Dijk, báo cáo tài chính, báo cáo thường niên của các ngân hàng thương mại Việt Nam, có đầy đủ để thực hiện phân tích. Các ngân hàng thương mại Việt Nam trong mẫu lựa chọn nằm trong danh sách 500 ngân hàng mạnh nhất thuộc khu vực Châu Á Thái Bình Dương năm 2017 do Tạp chí The Asian Banker bình chọn. Bảng 1.1 Danh sách 11 ngân hàng Việt Nam thuộc top 500 ngân hàng mạnh nhất trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương năm 2017 STT Tên ngân hàng Xếp hạng mạnh trong khu vực 2017 1 Vietcombank 48 2 Techcombank 101 3 Vietinbank 124 4 MBBank 126 5 BIDV 161 6 LienVietPostBank 165 7 ACB 196 8 HD Bank 269 9 VPBank 276 10 TPBank 276 11 SHB 309 (Nguồn: Tạp chí The Asian Banker năm 2017) 1.5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử dụng trong luận văn là phương pháp định lượng để đánh giá hiệu quả hoạt động của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam. Nguồn dữ liệu thu thập được từ các báo cáo tài chính, báo cáo thường 4 niên của các ngân hàng thương mại Việt Nam, dữ liệu Orbis Bank Focus của Bureau Van Dijk, số liệu được công bố trên website của Ngân hàng nhà nước Việt Nam, cụ thể như sau: Để giải quyết mục tiêu 1: Xác định hệ thống chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam, tác giả tổng hợp các nghiên cứu trước đây để lựa chọn các nhóm chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng, trong đó có 03 nhóm chỉ số tài chính là Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời, Nhóm chỉ tiêu phản ánh cấu trúc bảng cân đối và Nhóm chỉ tiêu phản ánh chất lượng tài sản, đồng thời sử dụng mô hình phân tích bao dữ liệu DEA. Bài viết chủ yếu sử dụng số liệu 11 ngân hàng thương mại Việt Nam năm 2017 do Tạp chí The Asian Banker bình chọn để chạy mô hình DEA, bên cạnh đó tác giả sử dụng thêm phương pháp phân tích chỉ số tài chính để người đọc có cách nhìn rõ nét hơn, dễ dàng hơn về vấn đề hiệu quả của Vietinbank trong 2013 -2017 qua 2 phương pháp. Vì vậy, bài nghiên cứu sử dụng đồng nhất số liệu cho cả 2 phương pháp để dễ so sánh. Để giải quyết mục tiêu 2: Từ việc phân tích các chỉ số tài chính, phân tích bao dữ liệu DEA để xem xét các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng, tác giả đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam. 1.6. Ý nghĩa đề tài Bài nghiên cứu trình bày kết quả kinh doanh lịch sử của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam trên cơ sở so sánh với số liệu 10 ngân hàng thương mại khác trong giai đoạn 2013-2017 bằng phương pháp phân tích chỉ số tài chính và phân tích mô hình bao dữ liệu, để có cách nhìn chi tiết về hiệu quả hoạt động của Vietinbank, từ đó, đánh giá, phát hiện ra hạn chế, nguyên nhân và đưa ra một số gợi ý để nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của Vietinbank. 1.7. Kết cấu của luận văn Kết cấu của luận văn gồm các chương sau: 5 CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 2. SƠ LƯỢC HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHƯƠNG 3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG CHƯƠNG 4. ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM. CHƯƠNG 5. GỢI Ý MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM. Kết luận chương 1 Chương 1 đã trình bày lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu, kết cấu của luận văn, tiếp theo chương 2 sẽ sơ lược tổng quan về tình hình hoạt động kinh doanh của Vietinbank.