Một Số Biện Pháp Xây Dựng Trò Chơi Học Tập Phục Vụ Dạy Học Nội Dung Trái Đất Và Bầu Trời Môn Tự Nhiên Xã Hội Lớp 3

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI : MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP PHỤC VỤ DẠY HỌC NỘI DUNG TRÁI ĐẤT VÀ BẦU TRỜI MÔN TỰ NHIÊN XÃ HỘI LỚP 3 1. Lí do chọn đề tài Trong xu thế đổi mới của nền giáo dục nước nhà. Giáo dục Tiểu học đang tạo ra những chuyển dịch định hướng có giá trị. Trong đó giáo dục Tiểu học đang tạo ra những bước ngoặt định hướng có giá trị. Cùng với những môn học khác ở chương trình giáo dục tiểu học, Tự Nhiên và Xã Hội là một môn học có nhiều sự đổi mới, nó là tích hợp của 2 môn học cũ Sức khoẻ, Tự Nhiên và Xã Hội. Môn Tự Nhiên - Xã Hội ở bậc Tiểu học được chia thành 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 từ lớp 1 đến lớp 3, giai đoạn 2 là hai lớp còn lại - nó có một vai trò cực kì quan trọng đó là: Tìm hiểu khám phá thế giới Tự Nhiên và Xã Hội xung quanh chúng ta và cách chăm sóc sức khoẻ cho mình, cho cộng đồng. Theo cảm nhận của mỗi người từng môn học sẽ có một sắc thái riêng thêm vào đó là các đặc điểm khác nhau để có thể làm phong phú và tạo thêm nét đặc trưng trong từng môn học. Môn Tự Nhiên - Xã Hội cũng vậy để có thể nâng cao giá trị và phát triển môn học ở tầm cao mới. Tuy bản chất của vấn đề là cung cấp những kiến thức Tự Nhiên - Xã Hội có xung quanh trong cuộc sống của chúng ta nhưng trong sách giáo khoa có một điều khá tinh tế và phát triển chính là không đưa ra nguồn kiến thức bó buộc và không nghiên về phần kiến thức không rập khuôn mẫu quá nhiều mà thay vào đó là các hệ thống hình ảnh, mà người giáo viên có thể từ đó vận dụng vào để xây dựng trò chơi liên quan đến bài học kích thích khả năng phát triển của học sinh. Hiện nay, các em học sinh đang theo một lối học rập khuôn và không phát triển được khả năng sáng tạo trong từng lĩnh vực của môn tự nhiên xã hội nói riêng và các môn học khác nói chung. Để giải quyết thực trạng trên, giáo viên cần hình thành cho học sinh hứng thú, tính sáng tạo mới mẻ ở học tập trong môn tự nhiên xã hội lớp 3. Để làm được điều đó, giáo viên cần thay đổi phương pháp dạy học theo sự phát triển giáo dục hiện nay. Cốt yếu là nâng cao tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong tiết học đặc biệt là tiết Tự Nhiên và Xã Hội. Việc sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi là phương pháp dạy học được giáo viên tổ chức và thực hiện rất nhiều. Để có được các hình thức tổ chức dạy học hấp dẫn, tạo điều kiện cho học sinh được học tập trong không khí vui vẻ, thoải mái, phương pháp tổ chức trò chơi trở thành một phương pháp dạy học quan trọng ở bậc tiểu học. Điều đáng chú ý ở đây phương pháp trò chơi đóng một vai trò quan trọng giúp phát triển ý thức, nâng cao khả năng hứng thú vào học tập. Bên cạnh đó, việc sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi còn giúp học sinh được phát triển các năng lực cơ bản: năng lực giao tiếp xã hội, năng lực hợp tác làm việc tập thể, năng lực giải quyết vấn đề, … Vì vậy, việc sử dụng phương pháp trò chơi vào môn tự nhiên xã hội thường xuyên và khoa học, chắc chắn chất lượng khả năng phát triển bản thân và dạy học ngày càng được nâng cao. Đối với học sinh lớp 3, ở lứa tuổi này các em còn mang đậm bản sắc hồn nhiên, sự chú ý chưa cao. Bên cạnh hoạt động học là chủ đạo thì nhu cầu chơi, giao tiếp với bạn bè vẫn tồn tại, cần được thỏa mãn. Nếu người giáo viên biết phối hợp nhịp nhàng giữa nhiệm vụ của hoạt động học với sự thỏa mãn nhu cầu chơi, giao tiếp của các em “học mà chơi, chơi mà học” thì các em sẽ hăng hái say mê học tập và tất yếu kết quả của việc dạy học cũng đạt tới điểm đỉnh. Đây cũng là đặc thù của phương pháp dạy học đặc biệt: Phương pháp trò chơi. Chính vì những lí do trên, tôi chọn cho mình đề tài: “ Xây dựng hệ thống trò chơi học tập phục vụ dạy học nội dung Trái Đất và Bầu Trời môn Tự nhiên và Xã hội, lớp 3 ” 2. Mục đích nghiên cứu Giúp học sinh đọc đúng, đọc hay, đọc thành thạo các văn bản. Đổi mới phương pháp dạy học. Góp phần nâng cao chất lượng dạy phân môn Tập đọc lớp 2 nói riêng và dạy học tiếng việt ở Tiểu học nói chung. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc xây dựng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3. Nghiên cứu hiệu quả của việc sử dụng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3 (nội dung Trái đất và bầu trời) 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp xây dựng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3 (nội dung Trái đất và bầu trời) 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Trường tiểu học Định Hòa Phạm vi thời gian: Nghiên cứu được thực hiện trong tháng 4 năm 2022 4. Giả thuyết khoa học Nếu thiết kế và thực hiện được một số biện pháp xây dựng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3 (nội dung Trái đất và bầu trời) thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng học môn Tự nhiên xã hội cho học sinh lớp 3. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận Đọc các tài liệu có liên quan đến đề tài. Sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí luận như phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hóa, khái quát hóa. 6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Điều tra thực trạng việc xây dựng trò chơi trong dạy học môn tự nhiên xã hội lớp 3 6.3. Phương pháp điều tra – Quan sát Trao đổi và thảo luận về những thuận lợi, khó khăn khi xây dựng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3 Điều tra thực trạng sử dụng trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên xã hội lớp 3. 6.4. Phương pháp thống kê, xử lí số liệu Xử lí các kết quả điều tra, các bài kiểm tra thực nghiệm 7. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài được trình bày trong ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn Chương 2: Một số biện pháp xây dựng trò chơi học tập phục vụ dạy học nội dung Trái đất và bầu trời môn Tự nhiên xã hội lớp 3 Chương 3: Nhận xét của chuyên gia về cách thiết kế trò chơi minh họa CHƯƠNG 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP PHỤC VỤ DẠY HỌC NỘI DUNG TRÁI ĐẤT VÀ BẦU TRỜI MÔN TỰ NHIÊN XÃ HỘI LỚP 3 2.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp 2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo các yêu cầu của trò chơi học tập Các trò chơi học tập cần đảm bảo các yêu cầu sau: Cần có luật chơi rõ ràng. Không được tốn kém về thời gian, sức lực và vật chất. Phải phù hợp với đặc điểm tâm lí, trình độ nhận thức của học sinh. Phải gây được hứng thú cho học sinh và thu hút được nhiều em tham gia. Phải phù hợp với yêu cầu, nội dung, phục vụ thiết thực cho bài học. 2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với đặc trưng của dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 Dạy học gắn với thực tiễn, nội dung được lựa chọn thiết thực, gần gũi và có ý nghĩa với học sinh, giúp các em dễ dàng thích ứng với cuộc sống hàng ngày. Căn cứ vào thực tiễn, cơ sở vật chất của từng vùng miền ,từng địa phương, đặc điểm nhận thức của học sinh mà giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học thích hợp. Dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 phải kết hợp nhiều phương pháp dạy học tích cực, sử dụng linh hoạt các kĩ thuật dạy học, hình thức tổ chức phong phú,... phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. 2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với đặc điểm học tập của học sinh lớp 3 Học sinh lớp 3 có hoạt động học là hoạt động chủ đạo, lúc này nhu cầu tìm tòi, khám phá, nhận thức rất cao. Các em tò mò, học hỏi mọi thứ xung quanh, học sinh có nhu cầu tìm hiểu các sự vật, sự việc. Trẻ ở lứa tuổi này có khả năng bắt trước người lớn rất nhanh, rất hứng thú với các hoạt động học có phần vận động, trò chơi... Tư duy trẻ là tư duy cụ thể, trẻ phải học tập trên các đồ dùng, vật thật, phải được trực tiếp nhìn, sờ, cầm... các đối tượng mới có thể tiếp thu tri thức. Tuy nhiên trẻ ở lứa tuổi này khả năng chú ý trong học tập thấp chỉ được khoảng 10 – 15 phút, dễ bị phân tán tư tưởng và bị cảm xúc chi phối trong quá trình học, tri giác kém. Học sinh nghi nhớ máy móc nên khó hiểu tổng thể. 2.1.4. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với thực tiễn dạy học ở Tiểu học Dạy học đầy đủ, chính xác theo các qui định về chương trình đào tạo, nội dung bài học, thời lượng giảng dạy cho mỗi tiết học, tuần học, kì học, năm học. Có sổ báo giảng, soạn giáo án, giảng dạy theo đúng các mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ, năng lực. Có thể linh hoạt trong hoạt động học tập đảm bảo phù hợp với đặc điểm của học sinh, điều kiện thực tế. Giáo viên sử dụng sáng tạo, đa dạng các hình thức tổ chức, phương pháp dạy học, kĩ thật dạy học để đảm bảo mục tiêu lấy người học làm trung tâm, phát triển toàn diện cho trẻ cả về đức, trí, thể, mĩ. Trong thiết kế trò chơi cần tuân thủ linh hoạt các nguyên tắc trên để thiết kế ra những trò chơi đảm bảo vừà có tính giải trí vứa mang ý nghĩa giáo dục. 2.2. Đề xuất các biện pháp xây dựng trò chơi học phục vụ dạy học nội dung trái đất và bầu trời môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3. 2.2.1. Qui trình thiết kế một trò chơi học tập. a, Xác định mục đích trò chơi Trước khi đi vào thiết kế trò chơi cụ thể ngƣời thiết kế phải trả lời được câu hỏi “Chơi để làm gì?”. Tức phải xác định được mục đích rõ ràng của cuộc chơi. Mục đích của các trò chơi học tập gồm: mục đích học tập (ôn tập lại bài cũ, khởi động dẫn dắt bài mới, hình thành kiến thức hay củng cố bài học), mục đích giải trí, mục đích rèn luyện sức khỏe... để xây dựng trò chơi phù hợp. b, Nghiên cứu tài liệu, đặc điểm HS Trước khi lựa chọn trò chơi để thiết kế hãy dành thời gian để nghiên cứu tài liệu: Chương trình sách giáo khoa, tài liệu hướng dẫn học tập và hệ thống sách tham khảo trò chơi học tập cấp Tiểu học, sách báo, tạp chí giáo dục... Nghiên cứu tình hình lớp học xem có học sinh khuyết tật hay không, nhu cầu, hoàn cảnh, sở thích của các em. Hay tìm hiểu xem học sinh lớp yếu ở mạch kiến thức nào để lựa chọn trò chơi cho phù hợp, giúp các em củng cố kiến thức để hiểu bài một cách chắc chắn. c, Lựa chọn trò chơi Sau khi đã xác định được mục đích ta sẽ biết lựa chọn loại trò chơi cho phù hợp, nên chọn những trò chơi tiêu biểu với mục đích giáo dục là chính. Có thể lựa chọn thiết kế lại những trò chơi đã có trong sách hoặc tự sáng tạo một trò chơi mới khả thi hơn. Lựa chọn trò chơi theo độ tuổi, giới tính, trình độ học sinh, tình trạng sức khỏe, điều kiện sơ sở vật chất lớp học... d, Đặt tên trò chơi Tên trò chơi phải đảm bảo hai tiêu chí. Về nội dung: tên trò chơi phải liên quan đến luật chơi hay gợi mở cách thức chơi (Ai nhanh hơn, Mặt mếu mặt cười...). Về hình thức: tên trò chơi phải ngắn gọn, dễ hiểu, từ ngữ trong sáng, có thể lấy từ tên các câu chuyện, tên bài học (Mặt trời, Bạn đến chơi nhà...) e,. Xác định thời gian, không gian, địa điểm tổ chức trò chơi Quy định rõ ràng thời gian chơi, lượt chơi cho người chơi nắm được. Xác định trước địa điểm chơi ở lớp, ngoài sân trường, sân vận động... với không gian rộng hay hẹp. Nên tổ chức ở trong lớp để dễ dàng quản lí học sinh, tránh các tai nạn, tiết kiệm thời gian. g, Xác định hình thức và số lượng người chơi (nhóm chơi) Xác định hình thức chơi là chơi nhân, chơi nhóm đôi, chơi theo nhóm lớn để phân công rõ ràng, công bằng về cả số lượng và chất lượng. Có thể là bầu ra quản trò là giáo viên hoặc học sinh. Nếu chơi theo nhóm phải đặt tên